Co mają ze sobą wspólnego jabłko, gołąb i mężczyzna w meloniku? Choć dla przeciętnego zjadacza chleba te trzy przymioty wydają się być sobie zupełnie obce, w umysłach miłośników sztuki od razu składają się w całość, przywołując na myśl dziwaczne, absurdalne obrazy jednego z najbardziej wybitnych przedstawicieli nurtu surrealizmu, którego należy znać – René Magritte. Z pozoru niezrozumiałe obrazy prowokują do nowego sposobu myślenia o świecie, który – po zapoznaniu się z niektórymi dziełami – może już nigdy nie być w naszych oczach taki sam.
Czarny melonik – znak charakterystyczny Magritte’a
Opowieści o rzeczach nieoczekiwanych
Surrealizm jako nurt w malarstwie, literaturze czy filmie każdemu z nas znany jest ze szkolnych podręczników. Wszyscy pamiętamy obrazy takie jak „Trwałość pamięci” czy „Płonące żyrafy” Salvadora Dali, których pisemna interpretacja zadana przez nauczycielkę wywoływała dosyć skrajne postawy – od entuzjastycznego zaciekawienia po niechęć, spowodowaną obcowaniem z tak dziwnym i dotąd niespotykanym dziełem sztuki. Miłośnicy niebanalnych rozwiązań na pewno znaleźli w tych wizjach coś dla siebie, na przekór utartym szkolnym schematom. Surrealizm pokazuje nam w końcu świat w krzywym zwierciadle, pozbawiony logicznych praw, obrazy niczym z marzenia sennego, halucynacji. Uświadamia nam, że tylko wyobraźnia ogranicza nasz sposób postrzegania rzeczywistości. Zwyczajne przedmioty mogą stać się centrum dzieła sztuki i zostać podniesione do rangi niesamowitych.
„Syn człowieczy” wyrasta ponad inne obrazy jako najpopularniejsze dzieło belgijskiego twórcy
Zabawa motywami
Tytułowy Rene Magritte, mistrz szkoły surrealizmu, wyjątkowo upodobał sobie pewne elementy, które na swoich obrazach rozwijał w różnych odmianach przez całe życie. Najbardziej znanym motywem jest tajemniczy mężczyzna w meloniku, który występuje chociażby na obrazie „Syn człowieczy”. Widzimy na nim eleganckiego mężczyznę w garniturze, oddzielonego murem od pasma morza, nad którym kłębią się szare chmury. Tajemniczą atmosferę obrazu potęguje fakt, że przed twarzą postaci znajduje się (lewituje?) jabłko. Motyw zasłonięcia twarzy również stale przewija się w twórczości malarza i budzi wiele wątpliwości. Czy autor chce przed nami coś ukryć? Zwrócić naszą uwagę na coś innego, niż to, czemu zwykle poświęcamy uwagę? Być może na obrazie zawarte są osobiste odczucia malarza, który próbuje rozwikłać jakąś życiową sytuację, jednak faktyczny stan rzeczy zostaje utajniony i to przez coś tak banalnego jak symboliczny owoc? Te wszystkie pytania pobudzają nas do wytężenia zasobów umysłu i prowokują pytania, które mogłyby nigdy nie przyjść nam do głowy. Surrealizm zakłada pełną dowolność interpretacji.
Płótna zasłaniają tytułowym kochankom twarz – dlaczego?
Z zasłoniętą twarzą
Kolejnym przykładem ścierania się u Magritte’a wyobrażeń z rzeczywistością jest obraz „Kochankowie”, który mnie od dawna zaciekawia. Miłośnik dzieł sztuki chciałby przyjrzeć się twarzom całujących się postaci, jednak artysta nam to uniemożliwia, gdyż ich twarze przysłonięte są białą tkaniną. Płótno otula delikatne rysy kobiety i mężczyzny. Jest to niepowtarzalny zabieg, którego nie spotykamy w dziełach innych artystów przedstawiających w klasyczny sposób uczucie miłości. U Magritte’a motyw zakrytej całunem twarzy pojawia się dosyć często. Jak twierdzą znawcy jego twórczości ma to związek z dramatycznym wydarzeniem – samobójczą śmiercią matki, której ciało wyłowiono z rzeki. Jej twarz przykrytą wilgotnym płótnem artysta zapamiętał na zawsze. Doświadczenie to pozostało w jego świadomości i znajdowało odzwierciedlenie w artystycznych poczynaniach.
Niebanalne obrazy Rene Magritte są dla mnie niezwykle ważne. Stanowią źródło inspiracji, pobudzają moją wyobraźnię, stanowią oderwanie od przyziemnej rzeczywistości, pozwalają zaś wejść w tę oniryczną.