Romantyzm był niezwykle barwną epoką w historii sztuki. Nie sposób mówić o malarstwie tego okresu pomijając Caspara Davida Friedricha. Niemiecki malarz bardzo wcześnie stracił matkę i otrzymał surowe protestanckie wychowanie, postulowane przez ojca. Głęboka wiara budziła jednak trwogę przed nieskończonością Boga i jego nieokiełznanych dzieł, a dramatyczne przedstawienia natury, które artysta po sobie zostawił, były próbą wyrażenia niespokojnych emocji.
Trauma a twórczość
Caspar David Friedrich przyszedł na świat we wrześniowy dzień 1774 roku w nadbałtyckim miasteczku Greifswald jako szóste dziecko wytwórcy świec i jego małżonki. O usposobieniu malarza wiemy, że od małego był cichy, introwertyczny i spokojny. Dwa traumatyczne wydarzenia z dzieciństwa – śmierć matki, a później brata – odcisnęły swoiste piętno na jego psychice i sprawiły, że przez całe życie towarzyszyła mu melancholia i depresyjny nastrój. Nieśmiały chłopiec urodzony u schyłku pogodnej epoki oświecenia wyrósł na ponurego studenta Akademii Sztuk Pięknych. Uczył się w dość liberalnych jak na tamte czasy placówkach w Kopenhadze i w Dreźnie. Okolice tego ostatniego miasta sprzyjały romantycznym wędrówkom, podziwianiu tajemniczych ruin, wzgórz i lasów. Friedrich zmarł w Dreźnie w 1840 roku po dwóch udarach.
Romantyzm w jednym obrazie zawarty
Intryguje mnie od dawna obraz „Wędrowiec w morzu mgły”, który przedstawia postać mężczyzny stojącego na skałach i wpatrującego się w niesamowitą scenerię. Nie widać
„Wędrowiec nad morzem mgły”
twarzy postaci, co sprawia, że trudno odczytać jego reakcję na ten górski krajobraz. Wydaje się być zamyślony i owładnięty jakimś lękiem, świadomy własnej kruchości. Ciemna sylwetka mężczyzny kontrastuje z zamglonymi szczytami i rysującym się w oddali horyzontem. Do najbardziej charakterystycznego motywu w języku plastycznym Friedricha należy właśnie ujęta od tyłu sylwetka człowieka podziwiającego środkowoeuropejski krajobraz. Ten zabieg powoduje, że widz identyfikuje się z bohaterem, zerkając zza jego pleców w dal pejzażu i odnajdując w nim jakiś atrakcyjny detal: sterczącą skałę, spiczastą gałąź drzewa czy gotycki kościółek. Poczucie małości człowieka wobec natury, indywidualizm, podkreślanie samotności jednostki w świecie – to motywy wpisujące się w romantyzm, które Friedrich idealnie reprezentował na swoich klimatycznych obrazach.
Scena jak z horroru
„Opactwo w dębowym lesie” – to nastrojowy obraz przedstawiający bezlistne dęby, wyciągające konary do światła, uosabiające energię życiową i witalność. Skontrastowane zostały z martwą surowością architektury gotyckiej. Widok gotyckich ruin zdaje się wzbudzać tęsknotę za śmiercią i składać do rozmyślań nad przemijaniem, właściwych dla Friedricha i jego melancholijnego usposobienia. Zestawienie natury i ludzkiego tworu, tak charakterystyczne dla epoki, jaką był romantyzm, ukazuje ponadto dominację świata przyrody nad architekturą, która jest nietrwała.
„Opactwo w dębowym lesie”
Życie po śmierci
Wiele lat po swojej śmierci Friedrich stał się bardzo znanym malarzem. Był ubóstwiany przez dadaistów i surrealistów. Jego ogromny wpływ na romantyzm jest niezaprzeczalny, co potwierdzają badacze tej epoki, którzy dokładnie przestudiowali jego dzieła i dotarli do każdej lokacji w jego pejzażach. Nie wszystkie tajemnice Friedricha udało się jednak prześwietlić, tak jakby on sam, tak jak postać z jego malarstwa, stał odwrócony do nas plecami.